Về mặt chiến thuật, Premier League đang ở trong một giai đoạn biến động thực sự. Hay cũng điểm qua những điểm mới đáng chú ý về chiến thuật tại giải đấu số 1 nước Anh ở mùa 2025/26.
Sau 4 mùa liên tiếp vô địch với một phong cách rõ rệt, dựa trên kiểm soát bóng và chiếm lĩnh không gian, Man City của Pep Guardiola đã kết thúc mùa giải 2024/25 ở vị trí thứ ba với 71 điểm, thành tích tệ nhất kể từ mùa ra mắt của Guardiola 2016/17.
Trong khi đó, Liverpool lại dễ dàng lên ngôi ở mùa đầu tiên hậu Jurgen Klopp. Đội bóng của Arne Slot gây tiếng vang nhờ sự linh hoạt và khả năng thích ứng. Họ thắng 25 trận và chỉ thua hai lần trong 34 vòng đầu tiên, thời điểm mà chiếc cúp gần như đã thuộc về họ.
Nottingham Forest cho thấy việc một đội bóng nhỏ có thể giành suất dự cúp châu Âu bằng cách sử dụng một chiến thuật “cổ điển”: phòng ngự trước và phản công sau. Trong khi lần thứ hai liên tiếp, cả ba đội mới thăng hạng đều xuống hạng ngay mùa đầu tiên.
Vậy chúng ta có thể chờ đợi điều gì ở mùa 2025/26
Hậu vệ biên không còn bó vào giữa
Mùa trước, nhóm các CLB bám đuổi suất châu Âu dường như cùng lúc nhận ra rằng họ không cần phải sao chép cách làm của Man City, Chelsea hay Arsenal, tức là kéo một hậu vệ biên vào đá ở trung tuyến. Thực tế, những đội bóng này còn thành công hơn với các hậu vệ biên dâng cao lên phía trước, chạy vượt qua cả tiền vệ cánh.
Theo thống kê từ SkillCorner, Milos Kerkez là cầu thủ duy nhất tại giải đấu thực hiện hơn 100 tình huống chồng biên (overlap) và hơn 100 pha di chuyển chéo vào trong (underlap), rất phù hợp với lối chơi trực diện của Bournemouth khi có bóng. Và việc anh gia nhập Liverpool mùa hè này khiến Kerkez trở thành phiên bản trẻ hơn của Andy Robertson.
“Cậu ấy là mẫu cầu thủ mà, nhờ thể chất, có thể nhiều lần dâng cao tới 1/3 cuối sân với bóng trong chân và thực hiện những quả tạt chất lượng”, HLV Andoni Iraola của Bournemouth nhận xét về Kerkez mùa trước.
Tương tự, sự xuất hiện của Jeremie Frimpong từ Bayer Leverkusen, hậu vệ chạy cánh trong đội hình vô địch Bundesliga 2023/24, cho phép Arne Slot triển khai bề rộng tối đa và những hậu vệ biên thường xuyên dâng cao ở cả hai cánh.
Cặp hậu vệ biên Lewis Hall và Tino Livramento của Newcastle United đặc biệt thường xuyên thực hiện các pha underlap. Antonee Robinson có 10 kiến tạo cho Fulham mùa trước, thực hiện nhiều quả tạt nhất giải, thường xuyên dâng cao từ vị trí hậu vệ trái.
Những cái tên đáng chú ý khác gồm Daniel Munoz (Crystal Palace), Aaron Wan-Bissaka (West Ham United), Michael Kayode (Brentford) và Lucas Digne (Aston Villa).
Theo SkillCorner, tần suất hậu vệ biên chồng biên đã giảm trong những mùa gần đây, thấp hơn gần 14% ở mùa 2024/25 so với mùa 2018/19. Trong khi đó, các pha underlap lại gia tăng, nhiều hơn hơn một phần ba so với cùng kỳ.
Điều này có vẻ lạ nếu xét đến sự phổ biến của các tiền vệ cánh đá nghịch chân, những người chơi ở phía đối diện so với chân thuận của mình và có xu hướng cắt vào trung lộ, vốn thường phù hợp với một hậu vệ biên hỗ trợ bằng pha chồng biên.
Tuy nhiên, nhiều HLV lại muốn các cầu thủ chạy cánh của mình xuất phát ở vị trí rất cao và rất rộng, và bằng cách dụ hậu vệ biên đối phương ra để tạo tình huống một đối một, một pha underlap đôi khi có thể mở toang hàng phòng ngự đối phương.
“Lavolpiana” — kéo tiền vệ trụ lùi xuống
Các cuộc chiến ở tuyến giữa Premier League đang thay đổi. Chúng ta có thể thấy điều đó ngay ở các tình huống phát bóng lên, khi các đội thường triển khai với 6 cầu thủ ở gần khung thành mình và 4 người ở sát vạch giữa sân, để trống khu vực giữa sân vì đối thủ thường pressing theo người.
Khi đã vào thế trận kiểm soát bóng, các khối phòng ngự trung bình theo sơ đồ 4-4-2 ngày càng phổ biến, nhằm kèm người trực tiếp ở tuyến giữa. Hệ quả là những đường chuyền ngắn xuyên qua trung lộ trở nên nhiều rủi ro hơn là lợi ích (trừ khi đội bóng sở hữu một tiền vệ trụ có khả năng thoát pressing như Rodri hay Ryan Gravenberch).
Theo Footovision, một nhà cung cấp dữ liệu nâng cao, tỷ lệ những đường chuyền xuyên tuyến được thực hiện qua trung lộ trong quá trình triển khai bóng giảm 5% ở Premier League, từ mùa 2023/24 sang 2024/25.
Hãy chờ đợi nhiều hơn chiến thuật “Lavolpiana”, đặt theo tên HLV người Argentina Ricardo La Volpe. Đây là cách một tiền vệ trung tâm lùi sâu, chơi giữa hai trung vệ, và thực hiện những đường chuyền xuyên tuyến từ xa.
Ví dụ là Sandro Tonali của Newcastle đảm nhận vai trò này, cho phép hậu vệ phải Kieran Trippier dâng cao và tạo thế 2-đấu-1 với hậu vệ trái của Ipswich Town.
Link vào nhà cái uy tín mới nhất 9/2025
Nếu có một tiền vệ sinh ra để chơi vai trò này, đó chính là Youri Tielemans của Aston Villa. Anh đứng thứ 9 trong năm giải VĐQG hàng đầu châu Âu mùa trước về số đường chuyền xuyên tuyến (24 lần).
Với việc Rodri chấn thương phần lớn mùa trước, Bernardo Silva là người thực hiện nhiệm vụ này tại Man City, đặc biệt trước những khối phòng ngự tầm trung lì lợm. Mateo Kovacic cũng có thể đảm nhận vai trò này, và đây vốn là một đặc điểm quen thuộc trong các đội bóng của ông.
Carlos Baleba cũng đã làm điều này trong pha triển khai dẫn đến bàn mở tỷ số của Brighton trên sân của Manchester United.
“Chúng tôi có được sự cân bằng tốt giữa phòng ngự và kiểm soát trận đấu khi cầm bóng”, HLV Fabian Hurzeler của Brighton nói sau trận.
Các HLV thường đánh giá cao sự điều chỉnh này trong khâu triển khai bóng không chỉ vì nó mở ra những đường chuyền thuận lợi, do đối thủ thường không dám đẩy một cầu thủ lên quá cao để pressing tiền vệ, mà còn vì nó giúp gia cố “rest defence” nhằm chống phản công.
Tình huống cố định quay về kiểu cơ bản
Có một nghịch lý là dù các CLB ngày càng chú trọng và đầu tư nhiều hơn vào các tình huống cố định, nhưng chiến thuật lại đang quay trở lại với phong cách cũ.
Mùa trước, 60% số quả phạt góc là góc xoáy vào trong (inswinger), tăng so với mức 41% ở mùa 2018/19. Tỉ lệ đá góc ngắn vẫn ổn định (khoảng 1/5 tổng số), trong khi những quả đá góc xoáy ra (outswinger) đang dần biến mất.
Các đội chủ yếu sao chép cách tiếp cận của Arsenal và Aston Villa, hai CLB Premier League sớm thuê HLV chuyên trách tình huống cố định, vốn thường nhồi đông cầu thủ vào khu 5m50 và câu bóng xoáy vào phía thủ môn đối phương. Everton dưới thời Sean Dyche cũng thường xuyên gây khó khăn cho đối thủ với kiểu đá này.
“Điểm đặc biệt ở Premier League là bạn có thể chắn người, đẩy, phạm lỗi và không bị thổi còi”, HLV Oliver Glasner của Crystal Palace chia sẻ về các quả phạt góc mùa trước, gián tiếp lý giải vì sao nhiều đội ưu tiên đá góc xoáy vào vì được phép làm như vậy.
“Điều này mang lại nhiều cơ hội hơn trong tấn công từ tình huống cố định, nhưng cũng gây nhiều rắc rối hơn khi phòng ngự”.
Tương tự, các đội ngày càng chuộng phất bóng dài ngay từ giao bóng, và những quả ném biên xa cũng tăng đều trong 4 năm qua: mùa 2020/21 có 279 quả ném vào vòng cấm (chỉ 3 bàn thắng từ các tình huống này), còn mùa trước là 501 quả và 20 bàn thắng.
Brentford của Thomas Frank, như các mùa trước, dẫn đầu giải ở khoản này, với 103 quả ném vào vòng cấm và 6 bàn từ các tình huống ném biên. Giờ đây, khi Frank đã trở thành HLV của Tottenham Hotspur, chiến thuật này có thể sẽ lan rộng nếu đội bóng mới của ông tiếp tục áp dụng.
Sự trở lại tiềm năng của sơ đồ 3-4-2-1
Chelsea mùa 2016/17 là đội gần nhất vô địch Premier League với biến thể của sơ đồ 3-4-3. Man City đã từng biến đổi sang dạng này khá nhiều trong khâu tấn công mùa 2022/23 (khi John Stones di chuyển từ trung vệ lên đá tiền vệ), nhưng nhìn chung, trong nhiều năm qua, nhóm đội mạnh của giải đấu hầu hết chơi sơ đồ 4-3-3 khá đồng nhất.
Tuy nhiên, 3-4-2-1 đang dần quay trở lại. Đây là sơ đồ ưa thích của Ruben Amorim tại Manchester United và Oliver Glasner tại Crystal Palace, cả hai đều từng thành công với nó ở các CLB cũ là Sporting CP và Eintracht Frankfurt.
Trong thế trận kiểm soát bóng, MU và Palace có thể đẩy một wing-back lên hàng tiền đạo, đồng thời sử dụng hai “số 10” để ghim các hậu vệ biên đối thủ, trong khi vẫn chơi gần với tiền đạo cắm.
Kịch bản tương tự cũng diễn ra với Wolverhampton Wanderers dưới thời Vitor Pereira. Khi ông đến vào tháng 12/2024, Wolves đang đứng thứ 19 với chỉ 9 điểm sau 16 trận.
Người tiền nhiệm Gary O’Neil từng luân phiên giữa hàng thủ ba và bốn người, nhưng Pereira kiên định với 3-4-2-1 cho phần còn lại của mùa giải. Kết quả là Wolves giành 33 điểm ở 22 trận cuối, trụ hạng an toàn ở vị trí thứ 16.
Điều này có thể trở thành bản mẫu cho nhiều đội, đặc biệt là các tân binh cần nền tảng phòng ngự chắc chắn. Khi phần lớn đội bóng phòng ngự bằng hàng thủ bốn người, việc sử dụng hệ thống wing-back có thể là cách khá đơn giản để tạo ưu thế quân số và hình thành hàng tấn công 5 người.
Tổng cộng, đã có 120 lần các đội dùng 3-4-2-1 hoặc 3-2-4-1 (cách gọi khác của cùng một cấu trúc) ở mùa 2024/25, với tần suất tăng đều từ mùa 2019/20, thời điểm chỉ có 25 lần.
Tập trung vào các pha chuyển trạng thái tấn công
Premier League đã “soán ngôi” Bundesliga mùa trước. Giải đấu số một nước Anh hiện là giải VĐQG có thống kê phản công tốt nhất châu Âu.
Số cú sút từ các pha phản công nhanh đã tăng đều trong 5 năm qua, cũng như chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) từ các tình huống đó.
Sau 54 bàn từ phản công nhanh ở mùa 2021/22, ba mùa gần đây lần lượt ghi nhận 87, 83 và mới nhất là 112 bàn thắng.
Ngày càng nhiều đội muốn chơi tấn công cởi mở, chiếm lĩnh phần sân đối phương, dẫn đến cơ hội phản công gia tăng. Cộng thêm việc giải đấu sở hữu nhiều tiền đạo và cầu thủ chạy cánh vừa nhanh, vừa kỹ thuật, các hàng thủ hở sườn càng dễ bị khai thác.
Liverpool, Tottenham và Arsenal là ba đội ghi bàn phản công nhiều nhất mùa trước, chứng tỏ đây không còn là “vũ khí của kẻ yếu”, trong khi Brighton, Tottenham, Leicester City, Nottingham Forest và Brentford đều thủng lưới ít nhất 8 bàn từ các tình huống này.
“Người ta nói nhiều về những gì chúng tôi làm khi có bóng, về chuyện ghi bàn, nhưng nếu nhìn vào khả năng gegenpressing (phản pressing) của chúng tôi, cách chúng tôi đoạt lại bóng, thì thật sự là rất khó cho đối thủ”, đội trưởng Arsenal Martin Odegaard chia sẻ tháng 3/2024.
Hãy chờ đợi mùa tới sẽ chứng kiến nhiều hơn những pha phản gegenpressing quyết liệt, có thể cả nhiều pha phạm lỗi chiến thuật hơn, và các HLV chú trọng hơn tới “rest defence” — tức là cách bố trí vị trí và khoảng cách giữa các cầu thủ khi đội đang cầm bóng, nhằm sẵn sàng áp sát ngay lập tức nếu mất bóng.
